Monday 29 March 2021

Kesultanan Perlak

 



Kerajaan Perlak / Kesultanan Perlak
 disebut sebagai kesultanan Islam pertama di Nusantara dan Asia Tenggara berdasarkan seminar para ahli pada akhir September 1980 di Rantau Kuala Simpang, Aceh Timur. Istilah Peureulak atau Perlak sendiri berasal dari nama dari pohon kayu yang digunakan untuk dibuat perahu oleh para nelayan. Orang-orang Aceh menyebutnya sebagai Bak Peureulak.

 


Ahli yang mendukung Perlak sebagai kesultanan Islam pertama di antaranya Ali Hasjmy. Sastrawan bernama lengkap Moehammad Ali Hasjim ini merujuk pada naskah klasik sebagai catatan dari Abu Ishak al-Makarani yang berjudul Risalah Idhar al-Haq fî Mamlakati Ferla wa al-Fasi, lalu naskah Tazkirat Tabaqat Jumu' Sultan al-Salatin karya Syeikh Syamsul Bahri Abdullah al-Asyi, dan Silsilah Raja-raja Perlak dan Pasai.

Dari naskah-naskah ini, Hasjmy menyimpulkan bahwa Kerajaan atau Kesultanan Perlak sebagai kerajaan Islam pertama di Nusantara yang diproklamirkan pada 1 Muharram 225 H/ 840 M, dengan sultan pertamanya Sultan Alauddin Sayyid Maulana Abdil Aziz Syah. Kesultanan Perlak berakhir pada tahun 1292 M.16 Hal ini sesuai dengan disatukannya ke kerajaan Pasai di Samudera Gedong, Aceh Utara sekarang.

 

1.  Kondisi Perlak pra Islam

Peureulak adalah nama daerah yang banyak ditumbuhi kayu perlak. Kayu yang sangat bagus sebagai bahan pembuatan kapal, sehingga banyak orang luar datang untuk membali kayu tersebut. Mereka menyebut daerah tempat pembelian dengan sebutan Negri Perlak.

Sebagai sebuah pelabuhan perniagaan yang maju dan aman pada abad ke-8 M Perlak menjadi tempat persinggahan kapal-kapal niaga orang-orang Arab Persia. Seiring dengan berjalannya waktu di daerah ini terbentuk dan berkembang masyarakat Islam terutama sebagai akibat perkawinan diantara saudagar muslim dengan perempuan anak negri.

Sebelum Kesultanan Perlak berdiri, di wilayah Perlak  sudah berdiri Negeri Perlak yang raja dan rakyatnya keturunan dari Maharaja Pho He La (Meurah Perlak Syahir Nuwi) serta keturunan dari pasukan-pasukan pengikutnya. Pada tahun 820 datang rombongan  100 orang dari Timur Tengah menuju pantai Sumatera  dipimpin  Nakhoda Khilafah. Rombongan ini bertujuan untuk berdagang sekaligus membawa sejumlah da‘i yang bertugas untuk membawa dan menyebarkan Islam ke Perlak.

   

Kurang dari setengah abad, raja dan rakyat Perlak meninggalkan agama lama mereka (Hindu dan Buddha),  kemudian  memeluk Islam. Anak buah  Nakhoda Khalifah, Ali bin Muhammad bin Ja‘far Shadiq dikawinkan dengan Makhdum Tansyuri,  adik dari Syahir Nuwi, Raja Negeri Perlak yang berketurunan Parsi. Dari buah perkawinan mereka lahirlah Sultan Alaiddin Sayyid Maulana Abdul Aziz Shah, yang menjadi Sultan pertama di Kesultanan Perlak sejak tahun 840.

Dalam Naskah Hikayat Aceh diungkapkan bahwa penyebaran Islam di bagian utara Sumatera dilakukan oleh seorang ulama Arab yang bernama Syaikh Abdullah Arif pada tahun 506 H atau 1112 M. Aliran Syi‘ah datang ke Indonesia melalui para pedagang dari Gujarat, Arab, dan Persia.Mereka masuk melalui Kesultanan Perlak dengan dukungan penuh dari dinasti Fatimiah di Mesir. Ketika dinasti ini runtuh pada tahun 1268, hubungan antara kelompok Syi‘ah di pantai Sumatera dengan kelompok Syi‘ah di Mesir mulai terputus.

Kondisi ini menyebabkan konstelasi politik Mesir berubah haluan. Dinasti Mamluk memerintahkan pasukan yang dipimpin oleh Syaikh Ismail untuk pergi ke pantai timur Sumatra dengan tujuan  melenyapkan pengikut Syi‘ah di Kesultanan Perlak dan Kerajaan Samudera Pasai. Sultan Alaiddin Sayyid Maulana Abdul Aziz Shah mendirikan Kesultanan Perlak pada 1 Muharram 225 H (840 M). Ia mengubah nama ibukota kerajaan dari Bandar Perlak menjadi Bandar Khalifah, Khalifah sebagai bentuk perhargaan terhadap jasa Nakhoda Khalifah. Sultan ini bersama istrinya, Putri Meurah Mahdum Khudawi, dimakamkan di Paya Meuligo, Peureulak, Aceh Timur

    Berikut nama-nama sultan yang berkuasa di Kesultanan Perlak;

1.   Sultan Makhdum Alaiddin Malik Abdul Kadir Syah Johan Berdaulat, memerintah tahun 306-310 H/ 928-932 M.

2.  Sultan Makhdum Alaiddin Malik Muhammad Amin Syah Johan Berdaulat, memerintah tahun 310-334 H/ 932-956 M.

3.    Sultan Makdum Alaiddin Abdul Malik Syah Johan Berdaulat, memerintah tahun 334-362H/ 956-983 M.

 

 Pada akhir masa pemerintahan Abdul Malik Syah terjadi lagi konflik antara Sunni dan Syi’ah, konflik itu terjadi selama empat tahun dan diakhiri dengan perjanjian persetujuan damai dengan membagi wilayah kesultanan Perlak menjadi dua, yaitu;

a.  Perlak bagian pesisir dikuasi oleh kaum Syi’ah. Perlak pesisir dipimpin oleh Sultan Alaiddin Syed Maulana Syah, yang berkuasa pada tahun 976-988 M.

b.  Perlak bagian pedalaman dikuasai oleh Sunni. Perlak pedalaman dipimpin oleh Makdum Alaiddin Malik Ibrahim Syah Johan berdaulat yang memerintah pada tahun 986-1023 M.

 

Pada tahun 986 M, kerajaan Budha Sriwijaya melakukan perlawanan terhadap kesultana Perlak pesisir. Dalam perang ini Sultan Alaiddin Syed Maulana Syah sultan perlak pesisir wafat. Kesultanan perlak secara keseluruhan di kuasai oleh Sultan perlak pedalaman yang beraliran suni, yaitu Sultan Makdum Alaiddin Malik Ibrahim Syah Johan berdaulat. Perang antara kesultanan Perlak berahir pada tahun 1006 M, ketika Sriwijaya mengundurkan diri untuk menghadapi kerajaan Darmawangsa di pulau Jawa. Setelah berahirnya perang antara Kesultanan perlak dengan kerajaan Budha Sriwijaya, selanjutnya Perlak dipimpin oleh keturunan Sultan Malik Ibrahim Syah dari kaum Sunni.

2. Raja-raja yang berkuasa di Kesultanan Perlak

Berikut nama sultan yang berkuasa di Kesultanan Perlak setelah mangkatnya Sultan Malik Ibrahim Syah :

1.  Sultan Makhdum Alaiddin Malik Mahmud Syah Johan Berdaulat, memerintah tahun 1023-1059 M.

2.  Sultan Makhdum Alaiddin Malik Mansyur Syah Johan Brdaulat, memerintah tahun 1059-1078 M.

3.  Sultan Makhdum Alaiddin Malik Abdullah Syah Johan Berdaulat, memerintah tahun 1078-1119 M.

4.  Sultan Makhdum Alaiddin Malik Ahmad Syah Johan Berdaulat, memerintah tahun 1119-1135 M.

5.  Sultan Makhdum Alaiddin Malik Mahmud Syah Johan Berdaulat, memerintah tahun 1135-1160 M.

6.  Sultan Makhdum Alaiddin Malik Usman Syah Johan Berdaulat, memerintah tahun 1160-1173 M.

7.  Sultan Makhdum Alaiddin Malik Muhammad Syah Johan Berdaulat, memerintah tahun 1173-1200 M.

8.  Sultan Makhdum Alaiddin Malik Abdul Jalil Syah Johan Berdaulat, memerintah tahun 1200-1230 M.

9.  Sultan Makhdum Alaiddin Malik Muhammad Amin Syad II Johan Berdaulat, memerintah tahun 1230-1267 M. Sultan Muhammad Amin Syad II memiliki dua orang putri, yaitu putri Ratna Kumala dan putri Gangga. Putri pertama dinikahkan dengan Sultan Malaka yaitu Sultan Mahmud Syah alias Prameswara dan putri pertama dinikahkan dengan Al Malik Al Shaleh.

10.         Sultan Makhdum Alaiddin Malik Abdul Azis Syah Johan Berdaulat, memerintah tahun 1267-1292 M.

Sultan Malik Abdul Azis adalah sultan terakhir dari Kesultanan Perlak. Setelah dirinya wafat, Kesultanan Perlak digabungkan dengan Kesultanan Samudra Pasai pada masa pemerintahan Sultan Malik Al- Zahir putra Malik Al- Shaleh.

 

3. Peninggalan Kerajaan Perlak

Ada berbagai peninggalan Kerajaan Perlak, mulai dari mata uang, stempel, hingga makam raja. Mata uang kerajaan ini terdiri dari tiga jenis, yakni emas (dirha), perak (kupang, dan tembaga atau kuningan.

Mata uang itu menjadi yang tertua di Tanah Air. Uniknya, pada salah satu sisinya terdapat tulisan 'A'la' dan sisi lainnya tertulis 'Sulthan' yang tertuju pada Perdana Menteri masa Sultan Makhdum Alaidin Ahmad Syah Jouhan Berdaulat.


 

Kemudian, peninggalan stempel kerajaan ini menggunakan bahasa Arab yang membentuk kalimat 'Al Wasiq Billah Kerajaan Negeri Bendahara Sanah 512' yang merupakan bagian dari Kerajaan Perlak.

Peninggalan raja terakhir adalah makam raja Benoa (Benoa adalah negara bagian dari Kerajaan Perlak) yang terletak di tepi sungai Trenggulon. Pada makam tersebut nisan dituliskan dengan bahasa Arab dan dibuat sekitar abad ke-4 H.

4. Runtuhnya Kerajaan Perlak

Kerjaan Perlak runtuh karena mengalami kemunduran. Diketahui, anggota keluarga kerajaan saling berebut kekuasaan pemerintahan sehingga membuat ketidakstabilan.

Para pedagang yang melihat hal itu akhirnya memutuskan untuk pergi ke tempat lain, yakni Pasai. Akhirnya kerajaan runtuh dan berganti menjadi Kerajaan Samudera Pasai.

192 comments:

  1. Nama: Iffando Darmansyah
    Kelas: X IPA 2
    Ket: Hadir

    ReplyDelete
  2. Endang Trisnawati Br Nainggolan
    X IPA 2
    Hadir pak

    ReplyDelete
  3. ADIKADELFIANI X IPA 6 HADIR

    ReplyDelete
  4. Nama : Lambok Febryan Aritonanv
    Kelas : X IPA 5
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  5. Andarista Putrie Alicia
    Kelas:X IPA 5
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  6. DESSRI MURGIANTARI
    X IPA 4
    Ket : HADIR

    ReplyDelete
  7. Nama: Hizkia Poligia S
    Kelas: X IPA 2
    Ket: Hadir

    ReplyDelete
  8. Nama : Della Tri Pratiwi
    Kelas X IPA 5
    Hadir pak

    ReplyDelete
  9. SARAH AUDREY
    X IPA 6
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  10. Nama: Moh Syuril Iswan
    Kelas: X IPA 6
    Hadir pak

    ReplyDelete
  11. Julia Epe Seryna Ginting
    X IPA 5
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  12. Selimarsk Vioni
    X IPA 4
    Hadir

    ReplyDelete
  13. ELVAN YOHANES GULTOM
    X IPA 4
    HADIR

    ReplyDelete
  14. Anggita Abigail Sinurat
    X IPA 5
    Hadir pak

    ReplyDelete
  15. Nama : Grace Ade Christy. S
    Kelas : X IPA 1
    Ket : Hadir Pak��

    ReplyDelete
    Replies
    1. Elisabeth Ulia Anggraine Siahaan
      X IPA 5
      HADIR PAK

      Delete
  16. Nasjwa Rully Atikahsari
    X IPA 4
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  17. SUCI SEPTIANA
    X IPA 6
    HADIR

    ReplyDelete
  18. NAMA : NIKEN WULANDARI
    KELAS : X IPA 6
    KET : HADIR PAK

    ReplyDelete
  19. AGNES J DE PUTRI SINAGA
    X IPA 6

    ReplyDelete
  20. Zarkasya Rizki Sabila
    X IPA 3
    Hadir pak

    ReplyDelete
  21. Ridwan Fathur Rahman
    X IPA 2
    Hadir pak

    ReplyDelete
  22. Muhammad Agung Syaputera
    X IPA 1
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  23. Nama:Flora Seacylya Azzahra Harahap
    Kelas:X IPA 6
    Keterangan:Hadir Pak~

    ReplyDelete
  24. AGNES MONICA HUTAGALUNG
    KELAS X IPA 3
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  25. Nama : ANNIS MUFIDA
    KELAS : X IPA 1
    KET : HADIR PAK

    ReplyDelete
  26. Nama: Sovy Fitria Nuraini
    Kelas: X IPA 4
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  27. Meilani Putridamayanti30 March 2021 at 11:30

    MEILANI PUTRIDAMAYANTI
    X IPA 1
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  28. Salsyabila Asauqi
    X IPA 2
    Hadir pak

    ReplyDelete
  29. Dody Christian Gultom
    X IPA 5
    Hadir pak

    ReplyDelete
  30. Eva Juniarta Siregar
    X IPA 4
    Hadir pak

    ReplyDelete
  31. ALYA SABRINA PUTRI ASTIKA
    X IPA 1
    Hadir Pak 🙏

    ReplyDelete
  32. Nama:Viescha Leonysa Sianturi
    Kelas: X IPA 5
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  33. Danella Dwi Pratiwi
    X IPA 1
    Hadir!

    ReplyDelete
  34. Epi phania monica sitanggang
    X IPA 4
    Hadir pak

    ReplyDelete
  35. Nama : Rizky Masayu Maharani
    Kelas : X IPA 6
    Keterangan : Hadir Pak

    ReplyDelete
  36. SHEELA JULI KURNIASTUTI
    X IPA 3
    Hadir pak

    ReplyDelete
  37. INDAH WAHYU KARTIKA
    X IPA 5
    HADIR

    ReplyDelete
  38. Nama:Mira Tara Dwipa Sihombing
    Kelas:X IPA 6
    Hadir pak

    ReplyDelete
  39. Gadis Febry.V
    X IPA 6
    Hadir pak

    ReplyDelete
  40. Muhammad Bayu Syaifullah
    X IPA 2
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  41. YOLIVIA PRATIWI
    X IPA 5
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  42. Abel Morales Simamora
    X Ipa 6
    Hadir pak

    ReplyDelete
  43. Dareene Yasmine Hafizhah
    X IPA 2
    Hadir pak

    ReplyDelete
  44. Mutia Hadiyanti
    X IPA 4
    Hadir pak

    ReplyDelete
  45. Nyimas Ayu Anastasya
    Kelas X IPA 2
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  46. Faiz Aminullah Alamsyah
    X IPA 5
    Hadir.

    ReplyDelete
  47. Helen Osalina
    X IPA 1
    Hadir

    ReplyDelete
  48. Mega satya ariani
    X IPA 1
    Hadir pak

    ReplyDelete
  49. Nama: THAMARA CRISTIN SIREGAR
    Kelas: X IPA 6
    Hadir pak

    ReplyDelete
  50. Aludra Nadia Armadyaputri
    X IPA 3
    Hadir

    ReplyDelete
  51. Fadli Aditya Suhairi
    X IPA 2
    Hadir Pak.

    ReplyDelete
  52. Indira Fara Clarista
    X IPA 5
    Hadir

    ReplyDelete
  53. Nama :Ariyandataru Faridha Intan Putri
    Kelas :X IPA 5
    Ket. Hadir pak

    ReplyDelete
  54. Only Mayori Paulina sianturi
    X IPA 5
    Hadir pak

    ReplyDelete
  55. TASYA PUTRI SALSABILLA
    X IPA 3
    hadir

    ReplyDelete
  56. Nama: Muhammad Faiq Fali
    Kelas: X IPA 2
    Ket: Hadir

    ReplyDelete
  57. CHINTYA WINDA VIVIANA PURBA
    X IPA 4
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  58. Jhelvanest Butar Butar
    X IPA 3
    Hadir

    ReplyDelete
  59. AULIA SYAMSA PURBA
    X IPA 3
    HADIR

    ReplyDelete
  60. Elisabeth Ulia Anggraine Siahaan
    X IPA 5
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  61. Annisaa Fatikhah Anggraeni
    X IPA 2
    Hadir pak

    ReplyDelete
  62. Krisgiv Abed Samuel sianipar
    X IPA 4
    Hadir

    ReplyDelete
  63. Glory Yossy Aharon S. Pane
    X IPA 3
    HADIR

    ReplyDelete
  64. VISTA AFRIANI PUTRI
    X IPA 1
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  65. RADITYA PANDHITO WICAKSONO
    X IPA 4
    HADIR

    ReplyDelete
  66. Nama:Syarifah manzavira elsa putri
    Kelas: X IPA 6
    Hadir pak

    ReplyDelete
  67. Yohana Gloria Rezky
    X IPA 1
    Hadir

    ReplyDelete
  68. Dwi Nur Vania
    X IPA 6
    Hadir pak

    ReplyDelete
  69. Reza Fernanda P
    X IPA 6
    Hadir

    ReplyDelete
  70. Nama: Joel Ivan Fredric Warouw
    Kelas: X IPA 2
    Hadir pak

    ReplyDelete
  71. Fatikha Nurul Zalianty
    X IPA 2
    Hadir pak

    ReplyDelete
  72. SARINA
    X IPA 4
    Hdr

    ReplyDelete
  73. Amanda Mustika
    X IPA 4
    Hadir pak.

    ReplyDelete
  74. Choirul Arifin Nasir
    X IPA 4
    Hadir pak

    ReplyDelete
  75. Gita Anastasya Napitupulu
    X IPA 5
    hadir pak

    ReplyDelete
  76. Yasmin Amelia
    X IPA 6
    Hadir pak

    ReplyDelete
  77. Widi Prasetiwi
    X IPA 3
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  78. Elsaday Yonima Simanjuntak
    X IPA 6
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  79. Domaria febriana Pandiangan
    X IPA 6
    Hadir

    ReplyDelete
  80. Anisa Sa'diyyah
    X IPA 2
    Hadir pak

    ReplyDelete
  81. Emaylin Christine Debora Simatupang
    XIpa6
    Hadir pak

    ReplyDelete
  82. Fitria Halimatus Sa'diyah
    X IPA 2
    Hadir pak

    ReplyDelete
  83. Wina Adelia Azahra
    X ipa 2
    Hadir pak

    ReplyDelete
  84. SANTI PRATIWI
    X IPA 6
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  85. Muhammad Farid Al Faruq
    X IPA 4
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  86. Nita Angelina Vesa Purba
    X IPA 3
    Hadir pak

    ReplyDelete
  87. Satria Dika Putra
    X IPA 5
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  88. Rania Zefanya Sirait
    X IPA 2
    Hadir

    ReplyDelete
  89. Winny Efrilia
    X IPA 3
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  90. Assalamualaikum,Selamat pagi pak
    Nama : Indriani Pratiwi
    Kelas : X IPA 6
    Keterangan : Hadir
    Terimakasih pak 🙏

    ReplyDelete
  91. Irene Elisa Sefiola Aruan
    X IPA 4
    Hadir pak

    ReplyDelete
  92. ayu kusumaningrum
    X IPA 6
    hadir

    ReplyDelete
  93. Ferdi Daniel Fajar Butar Butar
    X IPA 2
    Hadir pak

    ReplyDelete
  94. VISKA OKTAVIANI SAMOSIR30 March 2021 at 11:45

    Viska Oktaviani Samosir
    X IPA 1
    Hadir

    ReplyDelete
  95. Daniel Ignatius Aritonang
    X IPA 3
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  96. Shella avrilsya
    X IPA 4
    Hadir pak

    ReplyDelete
  97. Shelly avriltya
    X IPA 3
    Hadir pak

    ReplyDelete
  98. Alfa Rida Corin Manullang
    X ipa 3
    Hadir pak

    ReplyDelete
  99. Stefy aprilian
    X IPA 1
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  100. Daniel syah hendrawan siregar
    X IPA 2
    Hadir pak

    ReplyDelete
  101. Hatsion Nurpianto
    X IPA 1
    Hadir pak

    ReplyDelete
  102. Giska Maulidina Resky Ersaputri
    X IPA 5
    Hadir

    ReplyDelete
  103. Aminah Ramizah
    X Ipa 4
    Hadir pak

    ReplyDelete
  104. Ilham Rahmansyah x ipa² hadir pak

    ReplyDelete
  105. Krisdayanti Dornauli Br Malau
    X IPA 3
    Hadir pak

    ReplyDelete
  106. M.Farhan Rizki Ramadhan
    X IPA 2
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  107. Nabila Putri Kurniawan
    X IPA 4
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  108. Afifa Azzahra Luhur Pribadi
    X IPA 2
    hadir pak

    ReplyDelete
  109. Nurul Hafiza
    X IPA 5
    Hadir pak

    ReplyDelete
  110. Rahma Dana Agustini
    X IPA 3
    Hadir pak

    ReplyDelete
  111. Aura Meiswa Maulita
    X IPA 3
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  112. AYUNING RIZKI
    X IPA 6
    hadir pak

    ReplyDelete
  113. Queency Dhealya Siburian
    X IPA 4
    Hadir pak

    ReplyDelete
  114. Shaila Rani Singkem
    X Ipa 5
    hadir Pak

    ReplyDelete
  115. Anastasya Bintang Lestary
    X IPA 4
    Hadir

    ReplyDelete
  116. Nama : Emiya Rehulina Ginting
    Kelas : X IPA 6
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  117. Replies
    1. Elisabeth welni fricilia Hutagalung
      X IPA 3
      Hadir Pak

      Delete
  118. Putri suci aria
    X IPA 4
    Hadir

    ReplyDelete
  119. RAZAQ SYAHRUL
    X IPA 2
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  120. Elisabeth welni fricilia Hutagalung
    X IPA 3
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  121. Nama: Chykita Haro Aritonang
    Kelas:X IPA 6
    Hadir

    ReplyDelete
  122. Sarah Isnaini alnauri
    X IPA 5
    Hadir pak

    ReplyDelete
  123. Muhammad Harits naufal kurniawan
    X IPA 4
    Hadir

    ReplyDelete
  124. Ashyfa putri jihani
    X IPA 5
    HADIR PAK

    ReplyDelete
  125. Juan prayoga Sebastian Tobing
    X IPA 6
    Hadir pak

    ReplyDelete
  126. Annisa Urania P.
    X IPA 4
    Hadir pak

    ReplyDelete
  127. Katheren roosel
    X IPA 3
    Hadir pak

    ReplyDelete
  128. Artha Mevia Pasaribu
    X IPA 5
    Hadir

    ReplyDelete
  129. Trifena Aprilia Siregar
    X IPA 1
    Hadir

    ReplyDelete
  130. Artha Mevia Pasaribu
    X IPA 5
    Hadir

    ReplyDelete
  131. Tri tasya lianita
    X IPA 5
    hadir pak

    ReplyDelete
  132. Amalia Cahayantari Gumay
    X IPA 1
    Hadir

    ReplyDelete
  133. Samuel Rivaldo
    X IPA 4
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  134. Jonathan Opel Nainggolan
    X IPA 6
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  135. Naila Salsabila Ramadhani
    X IPA 4
    Hadir pak

    ReplyDelete
  136. nadine teresion
    x ipa 4
    hadir

    ReplyDelete
  137. Latifah Balqis Maulidinia
    X IPA 5
    hadir pak

    ReplyDelete
  138. Anindya Safiinatunajjah
    XIPA 5
    Hadir

    ReplyDelete
  139. Anindya Safiinatunajjah
    XIPA 5
    Hadir

    ReplyDelete
  140. intan novi setya rahmadan
    x ipa 6
    hadir

    ReplyDelete
  141. Bunga Putri Situmeang
    X IPA 6
    Hadir

    ReplyDelete
  142. Jonathan Frizzy M
    X IPA 5
    Hadir pak

    ReplyDelete
  143. Dzubyan athasyah Muhammad
    Xipa3
    Hadir

    ReplyDelete
  144. Elisabeth Hutabarat
    X IPA 4
    Hadir pak

    ReplyDelete
  145. Evalina Vanesia Simanjuntak
    X IPA 4
    Hadir pak

    ReplyDelete
  146. Jhon Freclin Joy Sinaga
    X IPA 4
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  147. Nadya Putriana Sihombing
    X IPA 4
    Hadir Pak

    ReplyDelete
  148. Sidik Febri nurdin
    X IPA 1
    Hadir

    ReplyDelete
  149. Jhony Adrian
    X IPA 5
    Hadir pak

    ReplyDelete
  150. ROULI MAIDA
    X IPA 3
    Hadir pak

    ReplyDelete

KONSEP DASAR SEJARAH

Asal Kata dan Arti Kata serta Istilah Sejarah Dari manakah asal kata sejarah itu? Perkataan sejarah mula-mula berasal dari bahasa Arab “syaj...

Postingan Populer